SAAD - Mubong Sugilanon

Fifteen years na nga uyab si Belen ug Berto. Ug sa kadugayon, nagkasinabot na ang duha nga mananghid na sa ilang mga ginikanan nga magminyo.

Ug tood man, si Berto nangandam na aron himamaton ug pangayoon ang pagtugot sa ginikanan ni Belen.

Tungod sa kalisod ug pagpaningkamot napadpad si Belen sa dakbayan gikan sa ilang dapit unahan sa Banagon.

Dili na unta gusto ni Belen nga moadto pa si Berto sa ilaha kay layo kini. Ang iya na lang mga ginikanan ang palugsungon. Apan midumili si Berto, "buot naku pamatud-an sa imong ginikanan nga kining akong gugma nimo dili moila ug layo, lapok ug lisod nga agianan.." matud pa. "Busa mosubida ta didto sa inyo karong Sabado dayon," sumpay sa lalaki nga daw pagtak-op na sa ilang istorya. Wala nay nahimo pa si Belen.

Pilay dagan sa oras ug adlaw, miabot na ang adlawng Sabado (huwebes man ta karon pagsulat ani).
Sayong mibyahe ang managtrato ug daw gisilihan sa ka-excited si Berto nga mahimamat na gyud sa katapusan ang mga ginikanan ug parente ni Belen. Unang higayon pud sa laki nga makaabot sa lugar ni Belen.

"Sa ako lang classmate nato ibilin ning sakyanan Mahal," ingon ni Belen. "Naingnan naman to naku. Sa Poblacion lang ta kay didto man ilang balay duol ra sa terminal ug fire station," pinahikap sa kamot sa hinigugma si Belen nga mapahiyumon. Sulod diay sa dughan sa dalaga ang labihang kalipay nga wala kini masayop sa pagtugyan niini sa iyang gugma ngadto kang Berto kay bisan sa kalayo iya man gyung adtoon.

"Layo pa ba ta Mahal?" pangutana sa lalaki.

"Dagan pa gyud ug unom ka oras adesir ta makaabot sa Poblacion Mahal," tubag ni Belen.

"Mao ba? Walay problema na. Para ni sa atong gugma" balos usab ni Berto.

Miabot na sa Pobalcion ang duha ug human sa mga kumustahay ug selfies uban ang classmate ni Belen milahos na ang manag-uyab sa terminal sa motor.

"Asa ta sakay Mahal?" pangutana ni Berto.

"Kining naay mga pako nga motor Mahal. Mao ni ang sakyanan namo diri. Dali mangutana tag asay unang molarga." tubag sa dalaga.

Si Berto wala kasabot sa iyang gibati sa dihang molargahay na ug sa pako gyud sila nabutang kay puno naman ang sa luyo sa driver. Nangluspad nga nanggahi ang ulitawo. Pero pahiyom pahiyom gihapon ug kalmanteng magtubag sa mga pangutana ni Belen kung ok raba kini.

Ug sa dihang mibundak ang kusog nga ulan sa bukid. Dili na maagian ang sapa kay mibaha. Pwede rang mosakay ug gakit nga kawayan ang mga tawo.

"Unsa man Mahal, molahos ta?" pangutana ni Belen kang Berto.

Si Berto hago na ug luya nang tan-awon human sa byahe sa motor nga natunong pa gyud sya sa paku nga naa sa pangpang nga side. Nagsige na lang nig pangadye sa hilom.

"Lahos ta, nia na ta diri. Duol naman lang kaha?" tubag ni Berto.

"Duol naman lang. Pagtabok nato aning suba, naay duha ka bungtod nga luwakon dayon ang amo nang brgy. Di ra ta mangitngitan," lagsik nga tubag sa dalaga. Excited na pud si Belen nga makauli kay taudtaud na pud nga wala kini maka bisita.

Dagma, slide ug pandol samtang basa. Mao ni nasinatian ni Berto kay wala man maanad sa maong dalan.

Dili na kaayo nato isulat diri ang experience ni Berto sa dalan kay looy na kaayo. Kamo na lang imagine ha.

Miabot na gyud ang duha sa ilang Belen. Alas 8 sa gabii na.

Human sa pagpangtahuran ug paila-ila, "panihapon usa kamo day belen" abi-abi sa amahan. "dong berto pasensya na gyud ka aning among pamuyo. Unsaon man nga kabus raman gyud tawon mi niini." dugang sa amahan.

"Ok ra tito oy. Anad man ko ug kabus nga pamuyo." tubag sa lalaki samtang gitagamtam ang katam-is sa sabaw sa manok bisaya nga gisagulag kapayas ug kamunggay.

Human sa panihapon ug pag-ilis sa duha, lingkod lingkod na ang tanan sa silong sa balay.
"Dali diri dong Berto. O dawat ni oh," pinatunol dayon sa bilog si Noy Doming ang papa ni Belen. "Dili seguro ni lamian kaayo pero tambal ni sa tugnaw"

"Kini, uso diay sa ilaha ang gin pud" sulti ni berto sa kaugalingon dayong dawat sa gitunol.

Sa laing bahin sa may kusina samtang nagwaswas si Belen sa ilang mga inilisan, miduol ang inahan niini ug namulong, “Day Belen, unsa naman ni? Maminyo na gyud ka? Kaila ba gyud ka anang tawhana? Kinsa ug unsa man na siya sa ilaha? Dili ban a mata-pobre?”

“Mao na among tuyo diri Ma, makig-istorya mi ninyo ni Papa. 15 years na mi nga may relasyon ni Berto. Taud-taud na ug nagkaila na mi sa among mga batasan,” tubag ni Belen. “Bisan ug adunahan na sila sa ilaha Ma, maayo kaayog batasan na sila nga pamilya. Siya ra man usa anak. Iyang Mommy gani nag-ingon nga kung dili daw kami ni Berto magkadayon, mas ako daw ilang ilhong anak kaysa kay Berto,” sumpay sa dalaga.

“Ay, wala man ta nangamho anang ilang bahandi anak. Ang amoa ra ni Papa nimo nga dili ka pasipad-an ug dili ta katamayan sa atong kakabus. Unya, may nahitabo na ninyo? Dugay na gud mong may relasyon?” tubag dala pangutana sa inahang si Sining.

“Sa gikaingon na naku Ma, wala tay angay kabalak-an sa mga kinaiya. Daku kayo ug respeto sa akoa na si Berto Mama. Dili gyud daw ko niya hilabtan hangtud dili pa mi makasal,” tubag ni Belen.

“Pastilang karaana diay nag kultura imong banhunon Belen oy. Pagka-hinay!” katawa dalang gakus sa anak si Nay Sining.

Didto sa silong,
“Belen, ali ra gud diri day kung human ka na sa imong gibuhat diha. Ubana si Mama mo,” medyo hubog hubog na nga tawag sa amahan. Gisid-ok na.

“Dong Berto, syat pa oh. Nagpatago gyud ko sa tindahan ni Mareng Isang anang Balete kay mao nay pinakasikat nga ilimnon diris amoa,” dayong tunol ug lagi na pud nga botelya sa batan-on.

Pa-bilib pud si Berto nga midawat bisan medyo lipong na pud kay gikan man sa kapoy nga lakaw. Pero wala ni mahimo kay tugnaw pud ug wala pa man gani sila itudlo kung asa kini matulog.
Nanganaug na si Belen ug Sining.

“Hala pungko mo sa bangko,” sugo ni Doming.

“Unsa man gyud? Magminyo na ba mo Belen aning tawhana? Segurado na ba gyud ka nga kini ang imong minyoan? Segurado na ba pud siya nga ikaw iyang asawahon? Basin ug kiat-kiat ra ning inyo? Maayo ning maklaro nato. Oy, ikaw dong Berto basin ug himoon nimong ulipon ning akong anak? Basin baya ug katamayan nimo among pamilya, adunahan r aba mo?” sunod sunod nga pangutana ni Berto.

Nakurat ang tanan ug walay nakatingog.

“Pa, kadali lang ha. Kalma lang sa. Maulaw ta kang Berto. Ani na siya Pa, kining among pag-anhi diri, mao na ni ang among pagpananghid sa inyo ni Mama. Pangayoon namo ang inyong pagtugot sa among pagminyo. Sa kinse ka tuig namo nga panag-uyab ni Berto, makapamatood ko sa iyang ka buutan Pa. bisan ang iyang pamilya. Wala gyud naku nabati nga nagbiay-biay ug nakatamay sila nato. Bisan gani sa ilang mga silingan ug trabahante didto sa ilang lugar ug negosyo, maayo kayo sila motratar sa mga tawo. Mao nga ayaw kabalaka Pa,” tubag ni Belen nga mihapuhap sa abaga sa amahan.

“Kung nalampasan naku ang 15 years nga wala hilabti ang inyong anak Tito ug naabot naku ang inyong lugar bisan ug wala ko naanad, sama niana nga pagpamatood sa kaputli sa akong tinguha kang Belen. Kung ugaling dili pa mo andam motugyan niya diri kanako, andam gihapon ko nga magpaabot sa inyong pagtugot,” sumpay ni Berto nga murag itoy sa iyang gilingkuran.

“Pasensya na Dong Berto ha,” sagbat ni Sining. “Pinangga man gud kayo namo ni si Belen. Nag-inusarang anak nga baye man gud unya labihan pa gyud ka buutan. Mao nga unta masabtan nimo ang among mga kabalaka,” sumpay ni Sining.

“Dili! Nganong mangayo man tag pasensya? Unsa ta, sad-an? Maayo nang mentras sayo, klaro sa iya nga patyon naku siya kung may dautang mahitabo sa akong anak sa iyang mga kamot.” Singka ni Doming.

“Ayaw pag ingon niana Pa! Maulaw ta oy!” sagbat ni Belen.

“Kay ang mga lalaki raba sa syudad, maayo lang na sa sugod,” Pagpadayon ni Doming.

Kalmado gihapong mitubag si Berto, “nakasabot ko Mahal sa imong Papa ug Mama. Kung unsa ka nila ka pinangga sobra pa niana ang ako unyang pagpangga.”

“Na, hala sige pangatulog na usa mo. Ugma na ta sa buntag magtiwas kay lawom nang gabii. Itupad lang na sila diha sa atong kwarto kay diri ra ta sa gawas Sining,” deklarasyon ni Doming.

“Pwede man nga tupad ra ko ninyo Ma,” tubag ni Belen.

“Ay da Belen. Salig man mi ni Berto. Aron pud may higayon mong magkaistorya. Sige ato lang butangan ug unlan sa inyong taliwala isip bounderi. Nakaya gani niya ang kinse ka tuig, usa na ba ka gabii ang dili.” balos usab sa inahan.

“Pasensya na mahal ha. Nahubog na tos Papa sa balete ba. Dili man na siya ingon ana unta,” sulti ni Belen kay Berto.

“No probs mahal. Tungod ug alang nimo, walay problema. I can understand pud sa ilang worries,” paghupay ni Berto sa kabalaka ni Belen.

“Day Belen, kung matulog na mo saka lang unya mo. Andam naman ang tulganan.”